گونه‌ی غالب پس از انسان‌ها

اگر نسل انسان منقرض شود، کدام جانور گونه غالب سیاره خواهد شد؟

این سوال دو فرض نادرست را در خود دارد. نخست اینکه در حال حاضر نیز انسان گونه‌ی غالب زمین محسوب نمی‌شود. این تصور اشتباهی است که از نگاه انسان‌محورانه‌ی ما ناشی می‌شود. در واقع، اگر بخواهیم بر اساس معیارهایی همچون جمعیت، پراکندگی و تأثیر بر اکوسیستم‌ها قضاوت کنیم، این جایگاه به باکتری‌ها، گیاهان و قارچ‌ها تعلق دارد.

باکتری‌ها در همه‌جای کره‌ی زمین، از اعماق اقیانوس‌ها گرفته تا جو زمین و حتی درون بدن ما، حضوری قدرتمند دارند. آنها نه تنها بیشترین تعداد را دارند، بلکه تأثیرشان بر چرخه‌های زیستی نیز بی‌بدیل است. حتی گیاهان نیز از لحاظ زیست‌توده (biomass) سهم بیشتری نسبت به جانوران دارند. بنابراین، اگر روزی انسان‌ها از صحنه‌ی زمین محو شوند، جهان همچنان تحت سلطه‌ی این گروه‌های زنده باقی خواهد ماند.

آیا یک گونه جانوری جدید جایگزین انسان خواهد شد؟

دومین فرض اشتباه این است که لزوماً یک گونه جانوری باید حکمرانی کند. در طول تاریخ زمین، حیات همیشه مجموعه‌ای پیچیده از گونه‌های مختلف بوده که در یک توازن پویا قرار داشته‌اند. به‌عنوان مثال، در مناطقی مانند جنگل‌های بارانی آمازون یا اعماق اقیانوس‌ها، انسان تأثیر چندانی ندارد و با این حال، اکوسیستم به‌خوبی کار می‌کند. در طبیعت، مفهوم “گونه‌ی غالب” یک ضرورت نیست، بلکه این تعاملات بین موجودات زنده است که تعادل را شکل می‌دهد.

اگر روزی انسان از زمین ناپدید شود، احتمالاً برخی گونه‌های جانوری از این فرصت برای گسترش استفاده خواهند کرد، اما این به معنای تسلط مطلق یک گونه نخواهد بود. برای مثال، در غیاب انسان:

• ذخایر ماهی‌های اقیانوس‌ها بازیابی خواهند شد و تعادل اکوسیستم‌های آبی احیا می‌شود.
• گله‌های حیوانات اهلی رها خواهند شد و با گذر زمان، به وضعیت نیمه‌وحشی بازمی‌گردند.
• جنگل‌ها گسترش خواهند یافت و بسیاری از گونه‌های در خطر انقراض، فرصت احیا پیدا خواهند کرد.
•  

کدام حیوانات شانس بیشتری برای گسترش دارند؟

اگرچه هیچ حیوانی جایگزین مستقیم انسان نخواهد شد، اما برخی از گونه‌ها ممکن است از فرصت‌های جدید بهره ببرند:

1. میمون‌ها و نخستی‌ها: برخی دانشمندان بر این باورند که گونه‌هایی از نخستی‌ها، مانند شامپانزه‌ها یا بونوبوها، در شرایط مناسب ممکن است مسیر فرگشتی جدیدی را طی کنند و هوشمندتر شوند.
2. جوندگان: موش‌ها و رت‌ها با سازگاری بالا و قدرت تولیدمثلی فوق‌العاده، می‌توانند در سراسر زمین پراکنده شوند.
3. پرندگان، به‌ویژه کلاغ‌ها و زاغ‌ها: این پرندگان هوش بالایی دارند و ممکن است با پیشرفت‌های فرگشتی، به سطوح بالاتری از پیچیدگی شناختی برسند.
4. حشرات، به‌ویژه مورچه‌ها و سوسک‌ها: مورچه‌ها به‌عنوان گونه‌هایی با ساختار اجتماعی قوی، می‌توانند در غیاب انسان نقش مهم‌تری در اکوسیستم ایفا کنند.

    

آیا تمدن جدیدی شکل خواهد گرفت؟

اگرچه ممکن است گونه‌ای دیگر به درجاتی از هوش برسد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که تمدنی مشابه تمدن انسانی شکل بگیرد. فرگشت یک مسیر قطعی و خطی نیست، بلکه وابسته به عوامل زیست‌محیطی، تصادف‌های طبیعی و تعاملات ژنتیکی است. ممکن است گونه‌ای مانند انسان در آینده ظهور کند، اما این احتمال که آن گونه دقیقاً راه انسان را طی کند، بسیار کم است.

جمع‌بندی

انقراض انسان به‌معنای ایجاد خلأ قدرت در طبیعت نخواهد بود. اکوسیستم‌های زمین بدون حضور ما همچنان به حیات خود ادامه خواهند داد و گونه‌های مختلف به تکامل خود ادامه می‌دهند. شاید هوشی در حد و اندازه‌ی انسان‌ها و یا بیشتر در نهایت در گونه‌ای دیگر ظاهر شود، اما حتی اگر این اتفاق بیفتد، آن گونه لزوماً به سلطه‌ی کامل بر سیاره نخواهد رسید. زمین پیش از ما وجود داشته و بعد از ما نیز به حیات خود ادامه خواهد داد.

آموزشگاه برنامه‌نویسی و رباتیک لمپا بابل با هدف توسعه‌ی تفکر علمی و خلاقانه، تلاش دارد تا درک بهتری از علم و فناوری را برای دانش‌آموزان و علاقه‌مندان فراهم کند. اگر به موضوعات علمی، هوش مصنوعی و آینده‌ی فناوری علاقه‌مند هستید، می‌توانید از دوره‌های آموزشی ما استفاده کنید.